Beknopt verslag van de vergadering der NSB op zaterdag 5 juni 1943 te Utrecht.
Ongeveer 1300 functionarissen uit de beweging waren aanwezig. Onder het gehoor van Mussert bevonden zich onder meer Woudenberg, Rost van Tonningen, Van Geelkerken, Feldmeijer, Van Ravenswaay.
Na een kort openingswoord ir. Huygen is het woord aan Mussert, die onder meer het volgende zegt:
Op het ogenblik is er in de NSB een situatie ontstaan, waarin klaarheid dient te worden gebracht. De tegenstelling tussen de NSB en de SS is zo toegespitst, dat de zaak tot een oplossing moet komen. Het moet buigen of barsten, een compromis is onmogelijk. Een van beide partijen moet het veld ruimen. Omdat het conflict zo ingrijpt in de beweging en van zo verstrekkende betekenis blijkt, heeft spreker een onderhoud aangevraagd met Hitler. Dit verzoek is gedaan via het Rijkscommissariaat. Het antwoord op dit verzoek kan ongeveer over 10 dagen binnenkomen. Is het dan niet binnen, of hoogstens over 14 dagen, dan neemt spreker aan dat hij niet meer reçu is bij den Führer.
Ook als er een negatief antwoord komt b.v.: de kwestie komt eerst in aanmerking na de oorlog, beschouwd spreker het verzoek als afgewezen. Is dat het geval dan zal spreker hieruit zijn consequenties trekken en het leiderschap over het Nederlandse volk neerleggen. Hij blijft dan natuurlijk leider van de NSB. Spreker neemt echter aan dat Hitler wel voor 90% oog zal hebben voor zijn moeilijkheden en dat hij dus wel ontvangen zal worden.
Als hij bij Hitler is zal het onderhoud gaan over de volgende drie punten:
- Wat moet ik doen met de Germaanse SS in Nederland? Zij groeit mij over het hoofd en over haar heb ik geen zeggenschap meer. Zij gaat openlijk tegen mij te keer in haar week- en maandbladen.
- Wat bent u van plan om na den oorlog te doen? Zal hier in Nederland de Groot Germaanse, of de Groot Duitse gedachten zegevieren? In het laatste halfjaar is hier een niet te onderkennen streven naar het doorvoeren van de Groot Duitse gedachte, maar het Duitse imperialisme. Het lijkt dat Nederland een soort proefballon is. Het is een klein landje en ligt dichtbij. Hier zou men het wel eens kunnen proberen met een soort annexatie. Zoiets kan de NSB niet dulden. Daarvoor zijn wij te veel Nederlander. Wil Hitler het laatste ook, dan zal Mussert zijn functie van leider van het Nederlandse volk neerleggen en hij zal zeggen: “Ik wil geen pion in uw handen zijn.”
- Indien gij Hitler toelaat dat ik leider van het Nederlandse volk blijf, dat ik dus mede kan regeren, dan kan ik zulks alleen doen, wanneer hier in Nederland godsdienst- en gewetensvrijheid wordt gegarandeerd. In een van de laatste nummers van “Storm” stond te lezen dat voor bisschoppen, die dergelijke herderlijke brieven schrijven, alleen de kogel bestaat. Mussert heeft zich hieraan geërgerd. De kerk moet zich doch alleen in de kerk bezig kunnen houden met de problemen van dezen tijd. Dit is een oude Nederlandse traditie die gehandhaafd dient te blijven. Zij is de laatste maanden wel eens met voeten getreden.
Dit zijn de drie grote vragen die spreker hoopt te behandelen. Verder zal hij vragen stellen nopens de krijgsgevangenen, de toestand van studenten en arbeiders, het beleid in concentratiekampen, enz, enz. Wanneer ik al deze vragen stel, aldus spreker, en rondweg zeg welke de consequenties voor mij zullen zijn, dan weet ik dat ik mijn hoogste troeven uitspeel. Maar het gaat er om; alles of niets.
Zich dan persoonlijk tot Feldmeyer wendend zegt spreker: Het is mij bekend dat gij op ‘t ogenblik via de SS bezig zijt te bewerkstelligen dat duizenden jonge mannen, die in Duitsland werken, daar zullen huwen met Duitse vrouwen. Dit wijst op annexatie. Wanneer gij, Feldmeyer, dit niet ronduit wilt erkennen, verzoek ik u mij het tegenbewijs te leveren. Ik zal Hitler vragen wat ik doen moet met een man uit de beweging, met een der laatste stamboeknummers, die mij nu naar de kroon wil steken.
Feldmeyer en zijn staf verlaten geagiteerd de zaal.
Aan het einde van zijn rede zei Mussert: Wat ik u mededeel is vertrouwelijk. Ik maak er echter geen geheim van. Wij gaan met elkaar een goede toekomst tegemoet of wij gaan samen onder. Hitler alleen zal hierin kunnen beslissen. Ik heb goed vertrouwen in den Führer. Deze heeft namelijk gezegd, dat hij het lot van het Nederlandse volk in mijn handen zou leggen. Mocht hij zijn woord niet gestand doen , dan is het afgelopen met het Nationaal Socialisme in Nederland.
Na de vergadering werd Mussert op stormachtige wijze toegejuicht. Het viel niet te ontkennen dat er een anti-Duitse stemming ter vergadering heerste. Verder heeft Mussert nog enkele punten van ondergeschikt belang behandeld. Zo vond hij het jammer dat de NSB-ers hun radio niet behoeven in te leveren. Hierdoor werd een wig gedreven tussen hen en het Nederlandse volk. Bij Schmidt heeft Mussert bereikt dat de voedselpositie van den jonger dan 18 jarigen niet slechter zou worden dan die van het Duitse volk.
Toen alle andere leiders van volkeren werden uitgenodigd bij Hitler te komen, had ook Mussert een invitatie verwacht.